Pomnik żołnierzy Polski Walczącej
Gdzie: Bulwar Czerwieński
Oprowadza: Joanna Kulawinek
Niekiedy warto odejść lekko w bok od popularnych szlaków, żeby na nowo odkryć wydawałoby się dobrze znane miejsce. Jeśli znajdziesz się w sąsiedztwie zamku Wawelskiego, na rogu Powiśla i ulicy Zwierzynieckiej, na bulwarze Czerwieńskim, to skieruj swoje kroki w stronę strzelistego pomnika upamiętniającego zbiorowego bohatera: żołnierzy Polski Walczącej. To jedna z licznych prac Bronisława Chromego o charakterze patriotycznym.
Formalnie rzeźba składa się z dwóch oddzielnych elementów. Pierwszy przedstawia trzy monumentalne orły (mierzące około siedmiu metrów) z rozczapierzonymi skrzydłami oraz budzącymi przestrach szponami. Ich poza jest bardzo nienaturalna i wystylizowana, wydaje się, że ptaki wirują w locie, złączone ze sobą w dziwnym tańcu. Skierowane na zewnątrz drapieżniki zawzięcie strzegą tego, co znajduje się w środku. Wybór tych konkretnych zwierząt jest nieprzypadkowy. Orzeł, jako jeden z najstarszych polskich symboli, ma liczne konotacje. W ogólnym znaczeniu ten król ptaków jest kojarzony z siłą, zwycięstwem, odwagą, walecznością, dumą, a jednocześnie to jeden z naszych symboli narodowych.
Drugi element pomnika można postrzegać jako syntetycznie odwzorowane gniazdo. Formalnie to bryła o podstawie sześciokąta, z przymocowanymi na bokach trzema tarczami z inskrypcjami oraz trzema tarczami z symbolami Polski Walczącej. Autorem inskrypcji jest Stanisław Dąbrowa-Kostka, a ich treść brzmi następująco:
„Pomnik czynu zbrojnego poświęcony Żołnierzom Polski Walczącej poległym na wszystkich frontach II wojny światowej”.
„Żołnierzom Rzeczypospolitej Polskiej straconym, prześladowanym, zmarłym w czasach terroru hitlerowskiego i stalinowskiego”.
„Bohaterom Armii Krajowej”.
Wykonany z brązu, ulubionego materiału Chromego, pomnik został odsłonięty 17 sierpnia 1992 roku, w 75 rocznicę powstania Związku Inwalidów Wojennych w Krakowie.
Przyglądając się mu z bliska, zauważymy, że powierzchnia ptaków jest chropowata, gruzełkowata, w przeciwieństwie do gładkich tarcz. Pomnik jest otoczony niskim żywopłotem. Pozostawione znicze i wiązanki to dowód na to, że odbywają się tu uroczystości o charakterze patriotycznym, a miejsce ciągle żyje w zbiorowej pamięci.